Świętokrzyski Park Narodowy, skarby województwa świętokrzyskiego

Świętokrzyski Park Narodowy utworzono w 1950 roku jednak prace nad ochrona tego obszaru rozpoczęto 30 lat wcześniej.

Gołoborze na Łysej Górze (Świętym Krzyżu) w Górach Świętokrzyskich
fot. By Jakub Hałun (Own work) [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons

Świętokrzyski Park Narodowy położony jest w województwie świętokrzyskim, w południowo-wschodniej części Wyżyny Małopolskiej. Zajmuje centralną część Gór Świętokrzyskich, jednak jest to zaledwie około 1% masywu. Świętokrzyski Park Narodowy utworzono w 1950 roku jednak prace nad ochrona tego obszaru rozpoczęto 30 lat wcześniej tworząc rezerwat na Chełmowej Górze, potem na Łysicy i Łysej Górze z zamiarem przekształcenia ich w Park Narodowy - Puszczę Jodłową imieminia Stefana Żeromskiego. Obecnie Świętokrzyski Park Narodowy obejmuje obszar 7626,45 ha, z czego powierzchnia leśna to 7212 ha, uprawna – 328 ha, a wodna – 2 ha. Obszar otuliny Parku to prawie 20787 ha. Pasma objęte ochroną przez ŚPN to Łysogóry (najwyższe pasmo Gór Świętokrzyskich) z masywem Łysicy i szczytami: Łysicą (612m.n.p.m.) i Agatą (608m.n.p.m.) oraz z masywem Łyśca (Łysa Góra) i szczytami: Łyścem (595 m n.p.m.) i Świętym Krzyżem (580 m n.p.m.) oraz część wschodnia Pasma Klonowskiego (góry: Psarska (415 m n.p.m.), Miejska (426 m n.p.m.), Bukowa (483 m n.p.m.), a także część doliny Dębniańskiej, Słupiańskiej i Wilkowskiej. Do Parku przyłączono też enklawy leśne: Chełmową Górę (351 m n.p.m.), Serwis-Dąbrowę oraz skarpę Zapusty.

Łysogóry zbudowane są głównie z kwarcytów (z okresu kambru) oraz z młodszych dewońskich tworów skalnych. Charakterystyczne dla ŚPN są gołoborza kwarcytowe, czyli skalne rumowiska z okresu plejstoceńskiego, które spotkać można szczególnie na północnych zboczach Łysogór. Największe gołoborze znajduje się na Łyścu (tzw. Wielkie Gołoborze lub Gołoborze Kobendzy). Nie ma tu jezior i stawów, jedynie strumienie i potoki, które powoli wysychają i wykazują coraz większe zakwaszenie.

Flora ŚPN to ok. 670 gatunków roślin naczyniowych. W obszarze Parku dominują lasy (ok. 95%) gdzie dominuje bór jodłowy. Naturalny i pierwotny kształt Puszczy Jodłowej z jedliną polską jest unikalny w skali Europy i występuje tylko w Polsce. Rosną tu kilkusetletnie i okazale jodły i buki (na Łysej Górze) oraz modrzewie (na Chełmowej Górze). Niższe partie zajmują bory sosnowe i bory mieszane sosnowo-dębowe. Spośród roślin rzadkich i chronionych wymienić można storczyka plamistego, rosiczkę okrągłolistną, kruszczyka szerokolistnego, lilię złotogłów, buławnik wielkokwiatowy, pełnika europejskiego, parzydło leśne, tojad dzióbaty, kosaćca syberyjskiego, goryczkę wąskolistną, a z gatunków typowo górskich: zanokcicę północną, pięciornik skalny, nerecznicę szerokolistną, miesięcznicę trwałą oraz żywce (dziewięciolistny i gruczołowaty).

Wśród stwierdzonych w ŚPN ponad 4 tys. gatunków zwierząt jest ok. 230 gatunków kręgowców w tym ponad 150 gatunków ptaków (m.in.: pliszka górska, dzięcioł białogrzbiety, orzechówka, bocian czarny, puszczyk uralski). Ssaki reprezentowane są m.in. przez jelenia (symbol Parku), sarnę, dzika, lisa, kuny, borsuki, oraz mniejsze, jak np. ryjówkę malutką. Występują tu trzy gatunki płazów ogoniastych, traszki: zwyczajna, grzebieniasta i górska.

Przez ŚPN prowadzi sześć szlaków turystycznych: czerwony ze Świętej Katarzyny do Trzcianki przez Łysicę, niebieski z Bodzentyna (Miejskiej Góry) do Świętej Katarzyny, niebieski z Nowej Słupi do Świętego Krzyża (Łysej Góry) prowadzący obok Muzeum Starożytnego Hutnictwa im. Mieczysława Radwana, buka Jagiełły (jednego z najstarszych drzew w Parku) i kończący się na Łysej Górze, czarny z Chełmowej Góry do Pokrzywianki Górnej prowadzący obok okazałych modrzewi, zielony z Zagórza do Psar Podlesie przez Bukową Górę i żółty z Klonowa do Bukowej Góry. Na Łysej Górze warto zobaczyć kamienny wał kultowy z IX/X w. otaczający szczyt oraz klasztor benedyktynów świętokrzyskich z XII w., w którym odnaleziono zabytkowy tekst "Kazań świętokrzyskich". Znajduje się tu również Muzeum przyrodnicze. Nazwa Święty Krzyż funkcjonuje od XIV w. i związana jest z relikwiami Św. Krzyża przechowywanymi w tutejszym kościele.

Tagi: Góry Świętokrzyskie Łysogóry Łysica Świętokrzyski Park Narodowy rezerwat na Chełmowej Górze Łysa Góra Psarska Miejska Bukowa

Data publikacji: 2008-05-16 | Liczba wyświetleń: 8107